เครื่องเคลือบลายครามสังคโลกจีนโบราณ

"ทัน ธิจิตตัง" ปราชญ์พญ๋าดีล้านนา ประจำปี ๒๕๕๓ และหัวหน้ากลุ่มสล่าบ้านทุ่งม่าน ผู้ผลิตเครื่องปั้นดินเผาเวียงกาหลง หมู่ที่ ๓ ตำบลเวียงกาหลง อำเภอเวียงป่าเป้า จังหวัดเชียงราย สร้างผลงานจนได้รับการคัดสรรโอทอป ระดับ ๕ ดาว ได้บอกเล่าเรื่องราวความเป็นมาของ "เครื่องปั้นดินเผาเวียงกาหลง" ว่า "เวียงกาหลง" เป็นแหล่งที่เหมาะสมที่สุดในการผลิตเครื่องปั้นดินเผา เพราะแหล่งดินที่นี่เป็นดินที่มีคุณภาพในการผลิตเครื่องปั้นดินเผาชนิดเนื้อแกร่ง เป็นดินสีขาวมีคุณภาพคล้ายดินเกาลินมีความเหนียวและยืดหยุ่น เวียงกาหลงตั้งอยู่ท่ามกลางเมืองต่างๆ ของอาณาจักรล้านนา และที่หมู่บ้านยังเก็บเครื่องถ้วยลายโบราณแบบเดิมๆ ของเวียงกาหลงเอาไว้จำนวนมาก เพื่อให้ผู้คนที่สนใจได้มาเห็นมาดู เนื่องจากในอนาคตอาจหาดูไม่ได้อีก เพราะความเก่าแก่ของเครื่องถ้วย ทำให้ลายบางลายแตกสลายไปก็มี บางลายเก็บเอาไว้ได้ แต่ก็แตกหัก ไม่คงสภาพเดิม แต่ก็เก็บรักษาไว้ เพื่อให้คนรุ่นหลังได้เห็นลวดลายที่บอกเล่าเรื่องราวในอดีต "คุณทัน" บอกว่า เครื่องเคลือบเวียงกาหลงลวดลายจะไม่เหมือนที่อื่น มีลายเป็นที่รู้จักกันมาก คือ รูปตัวกาบินมารวมกันเป็นรูปดอกไม้ ลวดลายที่ปรากฏบนผิวเครื่องเคลือบมักจะบ่งบอกถึงความอุดมสมบูรณ์ของท้องถิ่น หรือถ้าเป็นลายดอกไม้ พรรณไม้ ก็มักเป็นพันธุ์ไม้ที่มีในเวียงกาหลง และปัจจุบันมีกลุ่มชาวบ้านที่ทำเครื่องเคลือบเวียงกาหลงจำนวนหนึ่ง โดยมีกลุ่มวิสาหกิจชุมชนเวียงกาหลงเป็นกลุ่มที่ใหญ่ที่สุด การทำเครื่องเคลือบ ๗๐% ยังรักษารูปแบบดั้งเดิมไว้ ส่วนอีก ๓๐% เป็นการประยุกต์รูปแบบใหม่ อาทิ กาน้ำชา, แก้วน้ำ, จานข้าว และของตกแต่งบ้านทั่วๆ ไป

ซึ่งเครื่องปั้นดินเผาเวียงกาหลง เป็นหนึ่งในงานหัตถกรรมไทยที่สร้างความประทับใจให้บรรดาผู้นำจากทั่วโลก ในบรรดาเครื่องถ้วยภาคเหนือ หรือที่เรียกว่า เครื่องถ้วยล้านนานั้น เครื่องถ้วยของชุมชนเวียงกาหลง นับเป็นเครื่องถ้วยที่มีชื่อเสียงและเป็นที่รู้จักกันมากที่สุด เพราะมีทั้งลักษณะที่สวยงาม น้ำหนักเบา เนื้อบาง เกิดจากเนื้อดินชั้นดีที่นำมาใช้ปั้น มีการเคลือบที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว นิยมเคลือบถึงบริเวณเชิงของภาชนะ น้ำเคลือบใสมีทั้งสีฟ้าอ่อน สีเขียวอ่อน และสีเหลืองอ่อน ผิวของเครื่องถ้วยมีรอยแตกรานสวยงาม

และเป็นเอกลักษณ์ดั้งเดิมของเครื่องปั้นเวียงกาหลงมาแต่โบราณ

"สาเหตุที่ทุกคนในชุมชนต้องอนุรักษ์เครื่องเคลือบเวียงกาหลงเอาไว้ เพราะว่าอดีตที่ผ่านมาวัตถุโบราณของเวียงกาหลงเคยถูกคนต่างชาติ กลุ่มพ่อค้าวัตถุโบราณ และชาวบ้านขุดเครื่องเคลือบดินเผามาขายเป็นจำนวนมาก มีพ่อค้าของเก่ามากว้านซื้อทั้งขายในประเทศ และส่งออกนอกประเทศ เพราะความโลภและมองไม่เห็นคุณค่าของวัตถุโบราณเวียงกาหลง เครื่องเคลือบเวียงกาหลงสมัยโบราณเป็นอย่างไร มาถึงปัจจุบันก็ยังคงเป็นอย่างนั้น ทุกอย่างยังคงความเป็นต้นแบบของโบราณ แม้กระทั่งขี้เถ้าก็ยังใช้ทำน้ำเคลือบเช่นที่เคยเป็นมา" คุณทันกล่าว